XXXII wystawa z cyklu „Ludzie z Pasją”

Wystawa pt. „Ocalić od zapomnienia” to projekt edukacyjny poświęcony życiu i kulturze Łemków. Projekt realizowany przez grupę uczniów klasy IIIa Gimnazjum w Rudnej, pod kierunkiem nauczyciela pani Anny Mereny. Celem projektu jest z jednej strony wzmocnienie u uczniów poczucia dumy ze swojego rodowodu, a z drugiej wyeksponowanie zgromadzonych pamiątek i eksponatów przywiezionych z Łemkowszczyzny. Stroje ludowe i część eksponatów udostępniona została przez Łemkowski Zespół Pieśni i Tańca „Kyczera” w Legnicy.  Kyczera powstała w 1991 r. i zawojowała świat, jest laureatką wielu prestiżowych nagród na festiwalach folklorystycznych w kraju i za granicą. To właśnie w Legnicy organizowany jest największy w Europie Festiwal Mniejszości Narodowych i Etnicznych „Świat pod Kyczerą” i już od wielu lat zespoły folklorystyczne z całego świata prezentują się również w gminie Rudna. Mieszkańcy mają świetną okazję do pogłębiania wiedzy o mniejszościach zamieszkujących różne zakątki świata, mogą zobaczyć ich przepiękne, egzotyczne stroje, posłuchać muzyki etnicznej. Kyczera w 2001 r. zdobyła certyfikat UNESCO, który dał jej prawo do reprezentowania kraju na najbardziej prestiżowych festiwalach sztuki ludowej na świecie. Kyczera to nie tylko kilkadziesiąt koncertów rocznie, to także prowadzone przez nich Centrum Kultury Łemkowskiej, biblioteka, archiwum, konferencje naukowe oraz wydawnictwa książkowe. Na tej niezwykłej wystawie prezentowane są oryginalne stroje ludowe z różnych regionów, ukazana jest ich różnorodność, niezwykłość form, kroju, tkanin, haftów i zdobnictwa. Stroje te były nie tylko wyznacznikiem zamożności i pozycji społecznej, ale niektóre jego elementy stanowiły swoistą wizytówkę, określającą skąd pochodzi właściciel ubrania.  Wystawa prezentuje i akcentuje ważny rozdział w historii rzemiosła, związany z życiem i kulturą dawnej społeczności Łemkowskiej. Łemkowie, poprzez swoją odrębność, język, religię, zwyczaje, muzykę, stroje, stworzyli bogatą kulturę, która nadała im wyrazisty charakter i odróżniła od innych grup etnicznych. Kolejne eksponaty które można obejrzeć to przedmioty użytku codziennego: Cep - narzędzie rolnicze do ręcznego młócenia zboża; Maselnica drewniana do ręcznego wytwarzania masła. Tara (prototyp dzisiejszej pralki) narzędzie w formie pofalowanej blachy w drewnianej ramie wykorzystywane do ręcznego prania odzieży; Kołowrotek – urządzenie do wytwarzania przędzy z włókien; Jarzmo – uprząż dla bydła pociągowego; Praska do sera – kilkadziesiąt lat temu powszechnie używana do wyciskania serwatki z twarogu; Szczotka do czesania lnu - włókno wyczesywano ręczną szczotką, aby usunąć resztki paździerzy i oddzielić pakuły z włókna długiego, wykonana z kawałka deski, w którą powbijano ostre gwoździe; Zabawka dziecięca – drewniany koń na biegunach; Kołyska drewniana dla dziecka; Łopata używana przy domowym wypieku chleba oraz różnej wielkości Dzieże – głębokie naczynia służące  do przechowania bądź podawania różnego rodzaju jedzenia. Łemkowie pochodzą z Beskidu Niskiego i części Beskidu Sądeckiego oraz z małego zachodniego skrawka Bieszczadów. Byli oni świadkami i uczestnikami wielu dramatycznych wydarzeń, szczególnie podczas ostatnich dwóch wojen. Największą ich tragedią stały się masowe przesiedlenia z lat 1944-1947. Najpierw, w wyniku umowy o wzajemnej wymianie ludności między Polską a Związkiem Sowieckim, na radziecką Ukrainę wyjechało - dobrowolnie bądź pod przymusem ok. 70 tysięcy Łemków. Wiosną i latem 1947 roku, w wyniku tzw. Akcji „Wisła”, na tereny zachodniej i północnej Polski deportowano pozostałych trzydzieści kilka tysięcy. Historyczna Łemkowszczyzna uległa dezintegracji. Wraz z Łemkami z gór odeszły dawne zwyczaje, obrzędy, tradycje, stroje. Lecz Łemkowie nie zatracili swej etnicznej tożsamości, świadczą o tym choćby zgromadzone na wystawie eksponaty, pielęgnowanie tradycji w rodzinach czy działalność Stowarzyszenia Kyczera, jak również projekty edukacyjne realizowane w naszej szkole. Ciekawym uzupełnieniem wystawy są zgromadzone archiwalne dokumenty m.in.: Czytanka z 1928 r. oraz zeszyt do j. polskiego z 1935 r.; Przepustka z 1945 r.; Zaświadczenie o przydziale gospodarstwa wiejskiego z 1956 r.; Nakazy dostawy kontyngentów z przełomu lat 1942/1944; Karta przesiedleńcza z 1947 r., a także wiele wydawnictw książkowych dotyczących języka, kultury, tradycji i historii Łemków jak również płyty z pieśniami i muzyką łemkowską. 

Drugą integralną częścią wystawy są niesamowite zdjęcia Łemkowszczyzny z lat 30-tych XX wieku w obiektywie profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego Stanisława Leszczyckiego. To bardzo zasłużona postać w dziedzinie geografii Polski. Prezes Międzynarodowej Unii geograficznej, Doctor Honoris Causa Uniwersytetu Karola w Pradze, Akademii Ekonomicznej w Poznaniu i Uniwersytetu Warszawskiego. Członek honorowy dziewiętnastu geograficznych towarzystw naukowych. Odznaczony wieloma orderami i medalami krajowymi i zagranicznymi. W 1998 r. Jego imię nadano Instytutowi Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN. Wystawę można oglądać do maja 2013 r.