Logopeda - dla każdego

Zestaw ćwiczeń

Dzieci są nadzieją, która rozkwita wciąż na nowo,

projektem, który nieustannie się urzeczywistnia,

„przyszłością”, która pozostaje zawsze otwarta.

Jan Paweł II

Językowy Zawrót Głowy

EKOLOGO WIERSZYKI     NA SPRAWNE JĘZYKI

LOGOPEDIA – CO TO W OGÓLE JEST?[1]

Być może niektórzy się zdziwią, ale logopedia to też NAUKA (jak fizyka czy biologia). W społeczeństwie funkcjonuje przekonanie, że do najważniejszych jej celów należy badanie, rozpoznawanie i korygowanie wad wymowy. Jest to bez wątpienia słuszne rozumienie tego pojęcia. Jednak wśród autorów publikacji na ten temat nie ma zgodności
co do przedmiotu i zakresu badań logopedii. Ostatnio najczęściej podaje się, że aktualnie funkcjonują trzy koncepcje określające obszar tej nauki:

1. Koncepcja medyczna - zgodnie z nią przedmiot badań logopedii to: zaburzenia, profilaktyka i korekcja mowy.
2. Koncepcja pedagogiczna - rozszerza zakres przedmiotu badań logopedii o problemy kształtowania mowy u dzieci z uszkodzonym słuchem i porozumiewanie się głuchoniewidomych.
3. Koncepcja holistyczna - traktuje logopedię jako samodzielną naukę zajmującą się wszystkimi aspektami mowy, integrując przy tym wyniki badań innych dyscyplin zajmujących się mową.

Mając powyższe na uwadze można zatem wskazać kilka przedmiotów badań logopedii. Do najważniejszych z nich należą: 

• prawidłowy proces nabywania kompetencji i rozwoju sprawności językowej
  oraz komunikacyjnej,
• zapobieganie nieprawidłowym zachowaniom językowym,
• korekta wad wymowy,
• pochodzenie i przyczyny powstających odstępstw od normy w rozwoju mowy,
• mechanizm powstawania odstępstw od normy w rozwoju mowy, ich związek z innymi zaburzeniami rozwojowymi oraz ich wpływ na psychikę i funkcjonowanie społeczne,
• reedukacja zaburzeń mowy w przypadku utraty nabytych już umiejętności porozumiewania się,
• terapia zakłóceń i zaburzeń rozwoju mowy oraz zaburzeń mowy,
• oddziaływanie na psychikę pacjenta w celu umożliwienia mu prawidłowego funkcjonowania społecznego,
• zapobieganie wtórnym skutkom zaburzeń mowy.

Zajęcia logopedyczne prowadzi mgr Magdalena Stefanowska – logopeda, polonista, terapeuta pedagogiczny. Spotkania odbywają się w gabinecie logopedycznym w Szkole Podstawowej (II Pietro, obok sali 28). 

ααααααααααααααααααααααααααααααααααααααααααααααααααααααααααααααααααα

DLACZEGO DO LOGOPEDY?

Rozwój całego systemu artykulacyjnego dziecka powinien zakończyć się w wieku 6 lat. Rozwój mowy każdego dziecka przebiega jednak różnie. Dlaczego? Zależy on bowiem od czynników wewnętrznych, na które nie ma się wpływu i czynników zewnętrznych.  Na te pierwsze składają się  zarówno uwarunkowania genetyczne, specyficzne cechy i właściwości organizmu. Dla właściwego kształtowania i rozwoju mowy konieczne jest zatem prawidłowe funkcjonowanie:

• aparatu artykulacyjnego (wargi, język, podniebienie, policzki, uzębienie);
• aparatu fonacyjnego (krtań, gardło, jama nosowa);
• oddechowego (płuca, oskrzela, tchawica);
• ośrodkowego układu nerwowego; 
• narządu słuchu w tym słuchu fonematycznego;
•  odpowiedniego poziomu rozwoju umysłowego i emocjonalnego;
•  dobrego stanu fizycznego dziecka.

Czynniki zewnętrzne natomiast to przede wszystkim kontakt ze środowiskiem społecznym, czyli z innymi ludźmi, najczęściej z rodzicami.

Język dziecka ma szansę w pełni się rozwinąć, gdy oba te czynniki
w sposób optymalny nawzajem się przenikają.

Jak zatem wynika z powyższego istnieje kilka powodów, dla których dziecko, jeśli jest takie wskazanie, powinno uczęszczać na zajęcia logopedyczne. Przede wszystkim przyznać trzeba, że wady wymowy stają się zjawiskiem coraz częstszym. Jest to niepokojące, gdyż mają one negatywny wpływ na kształtowanie się osobowości dziecka, które może stać się nieśmiałe, ale również agresywne, mieć niższe poczucie własnej wartości, a co za tym idzie - osiągać mniejsze sukcesy życiowe. Jakby tego było mało, wiadome jest, że nieprawidłowa wymowa dziecka w młodszym wieku szkolnym ma ogromny wpływ na jego umiejętność czytania i pisania. Jak to możliwe? Otóż jej wpływ przejawia się głównie w nauce przedmiotów polonistycznych, ale nie tylko. Trudności w nauce występują bowiem w tych przedmiotach szkolnych, które wymagają wypowiedzi ustnych, a więc w zasadzie na każdych. Trudności te bywają bardzo różne, zależą bowiem od przyczyn niepoprawnej wymowy. Jeżeli są nimi np. wady zgryzu, rozszczep podniebienia lub anomalie dotyczące budowy języka, wtedy dziecko nie ma trudności z pisaniem. Jeśli natomiast wadliwa wymowa jest wynikiem uszkodzenia lub niedokształcenia struktur odpowiedzialnych za określone funkcje, pojawiają się problemy z pisaniem. W związku z tym uznaje się, że dzieci z wadami artykulacyjnymi popełniają te same błędy w czytaniu i/lub w piśmie, jakie słychać w ich mowie spontanicznej. Warto dodać, iż błędy w pisaniu pojawiają się przede wszystkim u dzieci, u jakich stwierdzono zaburzenia słuchu fonematycznego, czyli zdolności rozróżniania dźwięków mowy. Jeśli dziecko nie różnicuje dźwięków zbliżonych fonetycznie (SZal – Sal, Półka – Bułka, Tomek - Domek), dlatego nie wie, jaką literę ma napisać. Podczas pisania często zatem zamienia jedną literę na drugą, np. zamiast CZ pisze C albo odwrotnie. Prawidłowa praca analizatora słuchowego jest zatem niezbędna, by nabywać umiejętność różnicowania elementów mowy, przeprowadzać syntezę i analizę dźwiękowych form wyrazów, a co za tym idzie - opanować umiejętność czytania i pisania. Dla dziecka z wadą wymowy prawidłowa analiza i synteza wyrazowa jest często niemal niemożliwa. Nie potrafi ono bowiem prawidłowo wypowiedzieć określonego dźwięku, często zastępuje go innym, niewłaściwym.

Dzieci, które nie potrafią wypowiadać głosek szumiących - SZ, Ż, CZ, DŻ  zazwyczaj piszą tak, jak mówią, czyli zastępują pewne głoski innymi. Do tej grupy należą też dzieci zniekształcające głoskę R. Zdarza się ponadto, że wadliwa realizacja tej głoski znacznie utrudnia porozumiewanie się, gdyż może spowodować powstawanie wielu nieporozumień, np. kaja zamiast kara, pola zamiast pora czy lak zamiast rak.

Związek zaburzeń mowy z trudnościami w nauce ma charakter dwustronny. Z jednej strony zaburzenia mowy przyczyniają się do powstania trudności w nauce, z drugiej strony przedłużające się niepowodzenia w nauce powodują  zaburzenia mowy, np. jąkanie.

            Istniejące u dziecka zaburzenie mowy może mieć ujemny wpływ na jego rozwój, m.in. może niekorzystnie wpływać na jego psychikę, bowiem jeśli dziecko wstydzi się swojej wady, może zacinać się przed trudnymi dla niego wyrazami, odczuwać lęk przed odpowiedzią. Uczeń nieprawidłowo mówiący najczęściej woli milczeć i udawać, że jest nieprzygotowany do zajęć, niż demonstrować swoją wadę wymowy. W wyniku tego zdobywa słabe stopnie i pogłębiają się jego niepowodzenia w szkole. Warto przy tym dodać, iż uczniowie, którzy nie opanowali w młodszych klasach umiejętności czytania, później czytają niechętnie. W związku z tym w miarę upływu lat nauki szkolnej możliwe jest powstawanie coraz większej różnicy w zasobie pojęciowym między uczniami z wadami wymowy a ich rówieśnikami, ponieważ obniża się ich poziom rozwoju słowno - pojęciowego.

            Jak zatem wynika z powyższego, nauka poprawnej artykulacji powinna być początkiem drogi ku przezwyciężeniu trudności w czytaniu i pisaniu. Gdy pierwszoklasista przestępuje po raz pierwszy próg szkolny, ważne więc jest, by artykułował wszystkie głoski prawidłowo. Jeśli jednak tak się nie dzieje, nie trzeba panikować! Przyczyn może być wiele, ale najczęstszą stanowi fakt, że każda indywidualność rozwija się indywidualnie, w swoim tempie. Każdemu rodzicowi z kolei zależy zapewne na tym, by jego dziecko miało dobry start w szkolne mury. Można mu to umożliwić, można pomóc swojemu „maleństwu”, a nawet nie można, a trzeba! Taki jest obowiązek każdego rodzica. Terapia logopedyczna powinna przebiegać nieprzerwanie, zarówno w szkole, jak i w domu, a przede wszystkim w domu.

     Drodzy Rodzice, pamiętajcie zatem, że im szybciej Wasze dziecko przezwycięży nieprawidłową wymowę, tym szybciej pozna litery i tym samym pozbędzie się błędów w pisaniu i czytaniu.

αααααααααααααααααααααααααααααααααααααααααααααααααααααααααααααα