„Historia zapisana na starej pocztówce”

Multimedialne Centrum Informacji Zespołu Szkół im. Jana Pawła II w Rudnej zaprasza do obejrzenia kolejnej wystawy cyklu „Ludzie z Pasją”.

            Wystawa, którą prezentujemy to rodzinna kolekcja ponad stuletnich kart korespondencyjnych, kart okolicznościowych oraz kart pocztowych Pana Jana Hłubowskiego, mieszkańca Brzegu Głogowskiego, wieloletniego działacza Towarzystwa Ziemi Głogowskiej.

            Jan Hłubowski wywodzi się z rodziny pocztowców. Jego pradziad związany był z  pocztą już od czasów istniejącej wówczas poczty dyliżansowej na trasie Lwów – Wiedeń. Dziadek był naczelnikiem poczty w Brzeżanach pod Lwowem do roku 1941. Ojciec Pana Jana był założycielem pierwszej poczty w Brzegu Głogowskim.

            Prezentowana kolekcja licząca 191 pocztówek przekazywana była z pokolenia na pokolenie w rodzinie Hłubowskich. Znajdują się w niej kartki pocztowe z okresu, kiedy poczta znajdowała się w rękach zaborców i pełniła funkcję administracyjno-policyjną, gdzie obowiązywała cenzura, co jest uwidocznione na rewersach kartek z pieczęciami z napisem „K.u.Militarzensur”, a także z okresu międzywojennego.

            W kolekcji znajdują się karty korespondencyjne, pocztówki okolicznościowe oraz kartki o treści patriotycznej, pochodzące w większości z Kresów Wschodnich.

            Zbiór pocztówek pochodzi z nakładów pierwszych wydawnictw krajowych są to m. in. :

·Wydawnictwo Stefana Wierusza Niemojewskiego ze Lwowa (pierwsze lata XX wieku);

·Wydawnictwo Salonu Malarzy Polskich w Krakowie (początek XX wieku);

·Wydawnictwo „Artystycznych Reprodukcyj „PODHALE” (Nakład Aba Heller Księgarnia w Nadwórnej 1928);

·Wydawnictwo „Stella” Bochnia;

·Wydawnictwo/Drukarnia „Ludowa Sztuka w Obrazach”;

·Wydawnictwo J. Stolarczyk Kraków;

·Wydawnictwo „Nevbaver” Przemyślany;

· 

Ciekawostką są również karty pocztowe wydane przez:

·Wydawnictwo Fec.Charies Scolik sen. c.i k. Nadworny Fotograf Wiedeń VIII, Piaristengasse 43

            Większość prezentowanych kart pocztowych pochodzi z przed pierwszej wojny światowej, z okresu najbardziej płodnego i interesującego  w etapie rozwoju pocztówek. Wtedy to powstawały najśmielsze i najpiękniejsze projekty, w których tworzenie zaangażowanych było wielu malarzy i artystów grafików światowej sławy, takich jak m. in. Alfons Mucha czy Raphael Kirchner.

Krótka historia karty pocztowej

            Zwykle nie zdajemy sobie sprawy, że te stare, zapomniane, czasem pożółkłe  już kartki pocztowe, wyrzucane przy okazji remontów i gruntowych porządków mają swoją historię i są źródłem cennych informacji.

A zaczęło się wszystko od pierwszego rozbioru Polski, który włączył południową część kraju do państwa Habsburgów. Wiedeń rozbiorowy łup nazwał Galicją, a Cesarz Józef II postanowił na własne oczy zobaczyć nowy terytorialny nabytek i postanowił  wybudować drogę łącząca Lwów z Wiedniem. Miała ona biec wzdłuż całej prowincji a potem dalej, przez Bielsko i Cieszyn do cesarskiej stolicy.

 Nowy trakt gotowy był już w 1785 roku i powszechnie nazywany był pocztową drogą cesarską albo potocznie „cesarką”. „Cesarka” była dla prowincjonalnej ludności swoistym oknem na świat. Drogą jeździły bowiem pocztowe dyliżanse, które przewoziły nie tylko pocztę ale także pasażerów. Ułatwiło to znacznie rozwój nowej usługi pocztowej, polegającej na wysyłaniu korespondencji umieszczanych na kartach pocztowych.

Nowy wynalazek początkowo budził zgorszenie niektórych kręgów społecznych z powodu braku prywatności przekazywanych informacji, zyskał jednak stopniowo uznanie ze względu na znaczne ułatwienie przy wysyłaniu, w porównaniu do normalnie zaklejanego listu, a także dzięki dużo niższej cenie. Nieoczekiwanie również  pozytywny wpływ na rozwój kart korespondencyjnych wywarła wojna. Gdy starły się ze sobą Prusy i Francja, dziesiątki tysięcy żołnierzy chciało dać znak bliskim z frontu, że żyją. Kartki doceniła też wojskowa cenzura, która nie musiała już wczytywać się w długie listy.

Historia pocztówek zaczyna się w 1869 r. podczas konferencji pocztowej w Karlsruhe, na której to Heinrich von Stephan zgłosił projekt wprowadzenia do obiegu pierwszej zwięzłej kartki, do której nie potrzebna byłaby koperta. Cztery lata później z podobną inicjatywą wystąpił profesor Uniwersytetu Wiedeńskiego Emanuel Hermann. Obaj panowie wymieniani są jako prekursorzy w opracowaniach o historii pocztówki.

            Pierwszą kartę korespondencyjną wprowadzono (1 października 1869 r.) na terenie Monarchii Austro-Węgierskiej. Wkrótce z nowego pomysłu skorzystały Niemcy, Szwajcaria, Wielka Brytania i Rosja.

Pierwsze karty pocztowe nie wyglądały tak jak współczesne pocztówki. Karty te nie miały w ogóle obrazków. Pojawiły się one później wraz z napisami okolicznościowymi i nie od razu oparte były na fotografii. Początkowo wykorzystywano technikę litografii, a dopiero później fotografię.

Początkowo obrazki znajdowały się w rogu kartki, lecz z biegiem czasu zaczęły zajmować coraz więcej miejsca. Od początku istnienia jedna strona przeznaczona była na adres i znaczek, natomiast na tekst - strona z widokiem. Jeżeli nadawca nie chciał ingerować w obrazek, na tekst pozostawało mu niewiele miejsca, w wielu wypadkach musiał się ograniczyć do lakonicznych życzeń. Dopiero w 1904 r., poczta zmieniła zasady i odtąd na jednej stronie umieszczano obrazek, natomiast na drugiej znalazło się miejsce na korespondencję, przyklejenie znaczka oraz zaadresowanie.

Ilustrowana pocztówka upowszechniła się w latach 90 XIX stulecia. Do ilustrowania stosowano drzeworyt, miedzioryt, akwafortę i litografię. Sprzedawano wzory zupełnie wydumane – obok kartek-miniaturek pojawiały się olbrzymy, wycinanki czy pocztówki rozkładane w wachlarze. Produkowano karty z puzderkami albo kopertami, w które można było wsypać piasek znad morza czy włożyć zasuszony kwiat. Jeszcze inne pachniały igliwiem, fiołkami, świeciły (fosforyzujące) albo były sklejane z wielu warstw materiałów, tak że oglądane pod światło pokazywały drugi rysunek. Wraz z nowymi technikami uszlachetniania druku pojawiały się coraz to nowe wzory i rozwiązania w tej dziedzinie a forma kart pocztowych dalej ewoluowała, podlegając modom i tak jest do dziś.

Polską nazwę „pocztówka” karta pocztowa zawdzięcza Henrykowi Sienkiewiczowi, który w 1900 roku w Warszawie wygrał konkurs  na krótką i zwięzłą nazwę dla tych kart. Konkurs zorganizowano przy okazji „Pierwszej Wystawy Kart Pocztowych”.  Od tej pory pocztówka pod nową nazwą zagościła na dobre i nie zmieniła swojego „nazwiska” aż do dziś.

Pocztówka jako wygodny, tani i atrakcyjny środek korespondencji pod koniec XIX wieku stała się produktem masowym. Okres od końca XIX wieku do zakończenia pierwszej wojny światowej nazywany jest jej złotym okresem. Widokówka pełniła wtedy funkcje nie tylko użytkowe, była także obiektem pasji kolekcjonerskiej sporej części społeczeństwa. Na całym świecie organizowano wystawy, wydawano specjalistyczne pisma i zrzeszano się w klubach kolekcjonerskich. Gromadzenie pocztówek nazywano sportem kartkowym, a kolekcjonerami stawały się nawet osoby z najwyższych sfer społecznych z głową Kościoła, papieżem Piusem X na czele oraz władcami państw.

Krajem, który od początku przodował w liczbie i rodzajach wydawanych kartek były Niemcy. Nawet w małych wsiach działał często edytor, który wydawał lokalne pocztówki. W dużych miastach takich jak Wrocław czy Lipsk liczba wydawanych motywów dochodziła do dziesiątek tysięcy, a przecież obok pocztówek topograficznych ukazywały się pocztówki okazjonalne, dotyczące większości dziedzin ludzkiej aktywności. Dzięki temu do naszych czasów, mimo zawirowań dziejowych, zachowało się bardzo dużo pocztówek, które w ostatniej dekadzie stały się znowu przedmiotem pasji kolekcjonerskiej.

            A więc pamiętajmy o pocztówkach, są dokumentem epoki, mijającego czasu. Stanowią bezcenne źródło informacji dla badaczy miast i regionów. Kiedyś były wysyłane jako forma pozdrowień z podróży i dowód pamięci. Obecnie w dobie Internetu i telefonii komórkowej są trochę zapomniane. Może jednak warto wrócić do pocztówki? Wydane w tym roku będą kolekcjonerskim rarytasem za jakieś... sto lat!

                              Wanda Poskart, Ewa Kopystiańska

Źródło: 

http://www.weranda.pl/sztuka/kolekcje/7810-kto-wymyslil-pocztowke

http://www.kochamantyki.pl/artykuly-i-wywiady/pocztowki-i-dokumenty/artykul/zobacz/historia-pocztowki-w-pigulce.html

http://www.psl.garwolin.pl/index.php/urok-starych-pocztowek

www.national-geographic.pl/uzytkownik/.../historia-pocztowki-czesc-1/