Gliniane Gawrony

            Multimedialne Centrum Informacji Zespołu Szkół im. Jana Pawła II w Rudnej serdecznie  zaprasza na 42 wystawę z cyklu ”Ludzie z Pasją”. Swoje prace wystawiła pracownia ceramiczna „Gliniane Gawrony”, która działa przy Centrum Kultury w Rudnej z  siedzibą w Gawronach.

            Pracownia ceramiczna „Gliniane  Gawrony” to pomysł pani Izabeli Niewiadomskiej mieszkanki Gawron. Pani Izabela jest ceramikiem, a jej  pasją jest tworzenie wyrobów użytkowych, finezyjnej biżuterii oraz aniołów, które wylatują spod jej rąk.

            Pracownia ceramiczna powstała w sierpniu 2013 r. wyposażona jest w profesjonalny sprzęt i narzędzia.  Warsztaty i pokazy tego rękodzieła artystycznego organizowane są dla: osób starszych, zorganizowanych grup dziecięcych i młodzieżowych, Uniwersytetu Trzeciego Wieku oraz dla wszystkich mieszkańców naszej gminy.  Osoby zainteresowane ceramiką poznają historię, materiały i podstawowe techniki tego rzemiosła..

            Aktywna forma zajęć umożliwia rozwój zainteresowań i talentów, które niejednokrotnie zostają tu w pracowni odkryte. Efekt tych profesjonalnych zabiegów, to przepiękne, niepowtarzalne prace, które możemy podziwiać na wystawie w bibliotece. Przecież niewiele jest okazji aby usiąść przy kole garncarskim i nauczyć się dawnego

i zapomnianego już rzemiosła. Podczas pracy na kole garncarskim jest sporo czasu na zadumę i refleksje.

            Glina jest bardzo wdzięcznym materiałem – miękkim, plastycznym i chłodnym w dotyku. Łatwo poddaje się obróbce i nawet początkujące osoby sztuki ceramicznej są w stanie ulepić efektowne rzeczy. Nie sposób pominąć terapeutycznych właściwości gliny, pracując w glinie, rozładowujemy napięcia w bezpieczny sposób, uczymy się cierpliwości

i samodyscypliny.

            Garncarstwo jest umiejętnością bardzo złożoną, gdyż do modelowania dołącza się proces wypalania, szkliwienia, a także zdobienia przy pomocy różnych technik. Wymaga to odpowiedniej nauki zawodu oraz posiadania specjalnie wyposażonego warsztatu (koła garncarskiego, miejsca do suszenia wyrobów, pieca do wypalania). Podstawowym surowcem do wyrobu ceramiki jest glina. W zależności od składu chemicznego i fizycznego po wypaleniu przybiera ona odpowiedni kolor.

            Najczęściej spotykane kształty wyrobów  w garncarstwie to: garnki, miski, talerze, dzbany, naczynia flaszkowate, formy do pieczenia ciast, donice i wiele innych przedmiotów. Na szczególną uwagę zasługują wyroby kształtowane w rękach, taki rzemieślnik musi posiadać przede wszystkim zdolności manualne i „mieć to coś” w rękach.

            Według książki Zbigniewa Skuzy pt. „Ginące zawody w Polsce”, najczęściej stosowanymi technikami zdobienia były rytowanie i malowanie. Do rytowania służył specjalny grzebyk którym wycinano w niewyschniętej jeszcze glinie, układy linii prostych i falistych. Czasami odciskano też wzory stempelkami lub karbowanym wałeczkiem. Wyroby malowano białą lub brązową gliną, palcem lub pędzlem z końskiego włosia.

            W gospodarstwie chłopskim używano zwykle naczyń nieszkliwionych, a podstawowe formy i odmiany wyrobów garncarskich związane były z ich przeznaczeniem w zagrodzie. Były więc naczynia służące do przechowywania, dzbanki i bańki do przenoszenia i dozowania, grubościenne, później też drutowane garnki do gotowania pożywienia, miski do spożywania pokarmu. Były też formy o przeznaczeniu  specjalnym np. dwojaki czyli dwa połączone dużym uchem garnki, służące do przenoszenia posiłku dla pracujących w polu. Natomiast naczynia ozdobne, szczególnie te barwnie malowane – używane były zwykle tylko przy uroczystych okazjach. Pełniły one  funkcje dekoracyjne i były rozstawione na półkach, ozdabiały wnętrze izby i świadczyły o zamożności gospodarza.

            Do końca XIX wieku  w niektórych regionach Polski, zwłaszcza w małych gospodarstwach rolnych chłopi musieli być samowystarczalni.  Wiele potrzebnych przedmiotów wytwarzali własnym sposobem np. wyrabiali naczynia czy produkowali zabawki z myślą o naszych najmłodszych pociechach.

            Produkcja rękodzielnicza wytwarzana w gospodarstwach wiejskich była niejednorodna, przedmioty wyrabiane ręcznie, pojedyncze, miały indywidualną różną od siebie formę, różniły się też, oczywiście  technicznymi rozwiązaniami szczegółów łączeń, zdobień, kształtem, kolorem i deseniami pochodzącymi od nieznormalizowanego surowca.         Niewątpliwie trzeba podkreślić, że wyroby wiejskich fachowców – artystów, urzekały pięknem, osiągały wysokie walory artystyczne. To na targach, jarmarkach czy odpustach ustalano nowe trendy. Na jarmarkach następowała zapewne wymiana doświadczeń, a także podpatrzenie technologii produkcji oraz sposobu zbytu.

            Obecnie kiedy złoty wiek sztuki ludowej należy już do przeszłości, stajemy wobec dorobku nowych zjawisk artystycznych, których kierunku rozwoju trudno przewidzieć. Jedno wydaje się nieuniknione – wraz z odejściem ostatniego pokolenia twórców ludowych urodzonych jeszcze w czasach, kiedy dawna tradycyjna kultura miała częściowo moc twórczego oddziaływania, zaniknie większość umiejętności.

            Co ciągnie nas w świat rękodzieła i niebanalnych, dalekich od masowej produkcji przedmiotów? Być może tęsknota za czasami przodków, a może jesteśmy zmęczeni jednakowymi rzeczami z taśmy produkcyjnej i opatrzoną ceramiką – chcemy poszukiwać oryginalnych i niebanalnych przedmiotów.

                                                                                       Ewa Kopystiańska, Wanda Poskart   

Żródła: 

1) Skuza Z.: Ginące zawody w Polsce. Warszawa, Muza 2012. ISBN 83-7319-883-0.