„Ze świętym obrazkiem przez życie”

            Multimedialne Centrum Informacji Zespołu Szkół im. Jana Pawła II w Rudnej za prasza na  XXXVIII  wystawę z cyklu ”Ludzie z pasją”. Wystawa zorganizowana została z okazji Kanonizacji Św. Jana Pawła II oraz zbliżającego się święta naszej szkoły, również związanego z jej patronem.

            Prezentujemy obrazy z którymi wielu z nas się zżyło, które towarzyszyły całym pokoleniom Polaków, które pamiętamy z rodzinnych domów, z domów, których już dawno nie ma, bo ich właściciele gdzieś wywędrowali, wyjechali, lub zmarli, a one zostały. Obrazy, które wisiały, a czasami jeszcze wiszą w domach przez dziesięciolecia. Obrazy, przed którymi niejedni rodzice wypraszali wszelkie łaski, niejedno polskie dziecko modląc się wzrastało. Obrazy, na które spoglądając modliła się niejednokrotnie matka wysyłając swe dorosłe już dziecko w świat. A teraz - powoli znikają, bo często nie ma już dla nich miejsca w mieszkaniach o zupełnie odmiennym, nowoczesnym wystroju. Odnaleźć je można w komórkach, skrytkach, na strychu bądź w piwnicy, czasem nawet w garażach.

            Prezentowana wystawa „Ze świętym obrazkiem przez życie” umożliwi nam choć na chwilę powrócić wspomnieniami - do dzieciństwa, do ludzi, u których te obrazy wisiały, babci, cioci, znajomych, może do swego dawnego rodzinnego domu, w którym taki właśnie obraz był.

            Wystawa świętych obrazków  składa się z dwóch części:

I część -  stanowi „miniaturę” obrazów świętych, dzieł religijnych, które wzbudzają podziw dla piękna i kunsztu ich wykonania, które często nazywane są „arcydziełami sztuki” oraz  „perełkiami sztuki sakralnej”. Na wystawie zgromadzono ich ok. 500 sztuk. Obrazki  przedstawiają wizerunki Matki Bożej, Chrystusa i świętych w ujęciach portretowych, a także sceny z Pisma Świętego, żywotów świętych oraz przedstawienia symboliczne. Na awersach świętych obrazków znajdują się modlitwy, cytaty z Pisma Świętego, teksty pieśni kościelnych, informacje reklamujące miejsca święte. Wśród nich eksponowana jest seria obrazków koronkowych, wzorowanych na obrazkach średniowiecznych oraz obrazki pochodzące z lat trzydziestych XX wieku. Te miniaturowe  dzieła można oglądać w holu gimnazjum Zespołu Szkół im. Jana Pawła II.

II część - to duże obrazy religijne oprawione w ozdobne ramy,  wystawione w bibliotece. Dużych obrazów zgromadzono 60, wśród nich znajdują się obrazy pochodzące z początku ubiegłego wieku.

            Na pewno nie byłoby tej wystawy, gdyby nie mieszkańcy naszej gminy, którzy wypożyczyli swoje pamiątki rodzinne w postaci obrazów świętych na ekspozycje, za co wszystkim zaangażowanym bardzo serdecznie dziękujemy.

            Dokładną datę pojawienia się świętych obrazków  trudno ustalić. Różne źródła podają XIV wiek na terenie Włoch i Niemiec, a następnie Francji. Obrazki były wzorowane na miniaturowych ilustracjach ze średniowiecznych modlitewników wytwarzanych w klasztorach i sanktuariach pielgrzymkowych.

            Wytwórcy obrazków poszukiwali ciągle nowych sposobów ich upiększenia. Zdobiono je ręcznie wycinanymi ramkami, naśladującymi koronki. Pierwsze obrazki z koronką pojawiły się na początku XVI wieku w Niemczech, a koronki tłoczone w papierze to wiek XVIII. Do ich produkcji wykorzystywano matryce grawerowane, które umożliwiały produkcję obrazków w dużych nakładach, często korzystano z technik mieszanych np. wklejając kolorowy obrazek w środkowe pole koronkowej ramki. Święte obrazki zdobiono także fragmentami tkanin, roślin (kwiatów, traw, drewienek). Obok wartości dekoracyjnej, podnosiły one ich wartość dewocyjną. 

            Obrazki posiadały złocenia, zdobienia graficzne, wyszukane kroje pisma. Bywały barwne i jednokolorowe. Drukowano je na papierze, ale także na tkaninach (płótnie i jedwabiu).

Z początkiem XX wieku rozwój fotografii sprawił, że obrazki święte zaczęto  produkować  masowo.

            Święte obrazki trafiają głównie do modlitewników, ale nie tylko, towarzyszą nam bowiem w domu i w podróży, są wkładane do dokumentów, umieszczane w samochodach i innych pojazdach. Często chcemy mieć go przy sobie lub w pobliżu jako symbol naszej wiary. Bliskość obrazka daje nam poczucie bezpieczeństwa. Pozostawiamy je przy łóżkach chorych i cierpiących, przechowujemy jako pamiątki prymicji oraz  konsekracji biskupiej czy zakonnej albo wizyty duszpasterskiej i doniosłych wydarzeń życiowych.  Otrzymujemy je w listach wraz z życzeniami i błogosławieństwem. Bywają wkładane zmarłym w drodze do wieczności. Rozprowadzane są najczęściej przez Kościół, choć dawniej można je było nabywać na odpustach i jarmarkach, bądź za pośrednictwem obwoźnych sprzedawców. Obecnie najpowszechniejszą formą rozdawania obrazków są doroczne wizyty duszpasterskie.

            Święte obrazki znalazły się także w sferze zainteresowania kolekcjonerów. Osoby poszukujące obrazków przyciąga sztuka ich tworzenia, technika wykonania, niesamowite tłoczenia, kunsztowne wycinane tło koronkowe, ciekawe, oryginalne wzory i kształty oraz wyszukany krój pisma. Każda forma gromadzenia i pielęgnowania religijnych obrazków stanowi wyraz naszego poszanowania dla Świętości, a także jest wyrażaniem hołdu dla dziedzictwa kulturowego minionych epok. To również możliwość pozyskiwania i przekazywania wiedzy kolejnym pokoleniom.

            Współczesny świat zmienia się w niebywałym tempie a święte obrazki wciąż zachowują wartość, podtrzymując więzi z minionymi pokoleniami, są źródłem wiedzy historycznej i tworzą atmosferę dobroci i pokoju. Święte obrazki są też ważnym składnikiem najlepszej polskiej tradycji religijnej. Wyzwalają wyobraźnię, krzewią ducha wiary i umiłowania ojczystych dziejów i losów. Obrazki święte wprowadzają nas w nastrój wyciszenia i łagodności, skupienia, zadumy i refleksji. Włączamy je do najcenniejszych rodzinnych pamiątek, bo przecież stanowią ważną część życiowej drogi naszych rodzin i bliskich.

            Święte obazki mają różne znaczenie dla rozwoju wiary. Z pewnością inne w dzieciństwie i w wieku dojrzałym. Czasami pomagają w dotrzymywaniu podjętych przyrzeczeń, bo są świadkami wyrażonych zobowiązań oraz przypominają o obowiązkach w wierze, o codziennej modlitwie i zachowaniu Bożych przykazań, pomagają w skupieniu uwagi podczas modlitwy. Sprawiają, że czujemy się z nimi bezpiecznie, bowiem na co dzień doświadczamy opieki świętych, których one przedstawiają.

            To niemi świadkowie minionych dni. Niektóre nie przetrwały próby czasu i wzajemnej miłości ludzi do siebie, podzieliły los ich właścicieli. Schowane w kieszeniach mundurów i marynarek, w okładkach legitymacji, rozsypały się w proch wraz z ich okrutnie straconymi właścicielami - w łagrach, w obozach śmierci.

            Szanujmy więc święte obrazki z wizerunkami naszych bohaterów wiary, za których wstawiennictwem otrzymujemy od Boga liczne łaski. Święci pomogli nam już tyle razy w naszych kłopotach i troskach. Niejeden raz udowodnili, że są naszymi opiekunami. Miejmy takie poświęcone obrazki - zwłaszcza te stare, bo żyły z nimi pokolenia już minione i odcisnęła się na nich pieczęć czasu. Może ktoś kiedyś przypomni sobie o nas, patrząc na nie, i odmówi za nas cichą modlitwę.

Serdecznie  zapraszamy do zwiedzania wystawy w godzinach pracy biblioteki.

                                                                           ( Wanda Poskart, Ewa Kopystiańska)

Źródła:

1) Parzuchowska M.: Święte obrazki: część I Znak Krzyża Świętego. Warszawa : Oficyna. Wydawniczo – Poligraficzna „Adam”, 2012.